Có lẽ bạn cũng đã từng sử dụng bài hát trên lớp, và nhận thấy là học sinh rất thích thú. Nhưng đã có khi nào bạn nghĩ đến việc dùng các bài hát riêng cho mục đích luyện phát âm? Các bài hát cung cấp các ví dụ về ngôn ngữ rất thực, dễ nhớ và có nhịp điệu. Bài hát có thể là động cơ làm cho học sinh thích nghe nhiều lần và bắt chước các thần tượng âm nhạc của các em. Qua bài viết này, chúng ta sẽ xem xét các lĩnh vực phát âm có thể được xoáy vào qua các bài hát.

• Dùng bài hát để xoáy vào âm
• Dùng bài hát để xoáy vào từ
• Dùng bài hát để xoáy vào các âm nối.
• Kết luận 

Dùng bài hát để xoáy vào âm

Âm là đơn vị nhỏ nhất mà từ đó các từ được thành lập và có thể phân loại thành nguyên âm và phụ âm.

Vì sao âm lại khó?

• Vì các ngôn ngữ khác nhau theo loại âm, học sinh phải học phát âm 1 vài âm mà trước đây các em chưa hề biết bằng cách sử dụng các bộ phận phát âm của cơ thể.

• Học sinh có thể cảm thấy khó phân biệt các âm, và có lẽ các em cũng không nhận ra được mục tiêu của việc xoáy vào các âm.

Tuy nhiên, phát âm sai sẽ làm cho việc giao tiếp khó khăn, đôi khi làm thay đổi nghĩa của 1 nhóm từ. 

Bài hát có thể hổ trợ như thế nào

• Bài hát là những ví dụ rất thực và dễ tiếp cận của văn nói tiếng Anh. Vần của bài hát cung cấp cho người nghe sự lập lại của các âm tương tự.
• Học sinh thường chọn nghe các bài hát được hát nhiều, qua đó các em sẽ tiếp cận các âm 1 cách gián tiếp.

Cách vận dụng

Để làm rõ các âm cụ thể nào đó cho học sinh, hãy thiết lập các hoạt động dựa trên vần điệu của bài hát.

• Hoạt động 1

Thay thế 1 số vần trong bài hát bằng các khoảng trống. Học sinh nghe bài hát và điền từ vào khoảng trống. Sau đó có thể cho những học sinh có óc phân tích tốt phân loại các từ theo âm. 

Hoặc làm rõ sự khác biệt giữa các âm bằng cách dùng lời bài hát để cho học sinh thấy là thay đổi 1 âm có thể làm đổi nghĩa như thế nào (ở các cặp âm tương tự)

• Hoạt động 2

Chọn 6 từ trong 1 bài hát mà từ đó có thể tạo thành các cặp từ có âm tương tự

• • heaven - even
  • hunger - anger
  • man - mad
    (Trích từ bài hát 'Imagine' của John Lennon)

• Ghi các cặp từ rời ra trên các thẻ bìa cứng và phát cho mỗi nhóm 5 hoặc 6 học sinh 1 nhóm từ. Sau đó yêu cầu học sinh nối các từ lại theo đúng cặp. Các em sẽ nghe bài hát và đánh dấu các từ nối đúng. Sau đó dùng lời bài hát để kiểm tra lại các cặp từ mà học sinh đã nối.

Dùng bài hát để xoáy vào từ

Từ là sự kết hợp của âm thanh với nhau để tạo thành nghĩa. Một từ được phát ra thành các âm tiết, thường thì sẽ có 1 âm tiết được nhấn mạnh (trọng âm) và các âm tiết còn lại là âm nhẹ (không nhấn âm).

Vì sao từ lại khó?

• Ngay cả khi 2 ngôn ngữ có cùng các từ thì số lượng âm tiết cũng không phải luôn giống nhau.
• Mỗi từ tiếng Anh có cấu trúc nhấn âm riêng, với các quy tắc rất phức tạp để có thể hướng dẫn cho học sinh hiểu được.
• Các âm nhẹ là chủ yếu trong tiếng Anh, cho dù học sinh thường thấy là khó tin điều này. Ngoài ra, tập trung nhiều vào vấn các âm nhẹ có thể dẫn đến kết quả là thành ra quá nhấn mạnh vào các âm này (thay vì làm nhẹ đi)

Bài hát có thể hổ trợ thế nào

• Từ của bài hát khớp với nhạc, giúp cho học sinh liên hệ được số âm tiết / trọng âm của các từ này, cùng với nhịp điệu dễ nhớ.
• Những bài hát tạo cảm giác thoãi mái sẽ đưa học sinh đến lĩnh vực phát âm phức tạp này một cách nhẹ nhàng.
• Bài hát chứa đựng vô vàn các ví dụ của các âm tiết nhẹ, làm cho học sinh nhận thấy được cách phát âm của tiếng Anh. 

Cách vận dụng

Để cho học sinh nhận biết được số âm tiết / trọng âm của từ, các hoạt động cần nhắm vào các từ cụ thể, đặc biệt là các từ mà nhạc của bài hát làm cho cấu trúc nhấn âm rõ hơn. 

• Hoạt động 3

Phát lời bài hát trong đó có 1 vài từ cho học sinh đoán số âm tiết, chừa 1 khoảng trống cạnh mỗi từ để học sinh ghi vào số âm tiết. Sau đó cho học sinh nghe và kiểm tra lại phần các em đã đoán.

• Ở cấp độ cao hơn, lập lại hoạt động và cho học sinh gạch dưới các âm tiết được nhấn âm trong khi các em nghe. Sau đó cho học sinh luyện tập các từ này và hát cả bài. 

Dùng bài hát để xoáy vào âm nối

Nối âm là 1 cách rất tự nhiên khi nói, mà qua đó các từ được nối lại với nhau và 1 số từ nhất định sẽ được nhấn mạnh, chứ không phải mỗi từ đứng riêng lẽ. Hình thức rút gọn (2 từ thành 1) là 1 ví dụ rõ nhất về nối âm mà ngay cả trong cách viết cũng chịu ảnh hưởng.

Vì sao nối âm lại khó?

• Học sinh thường học từng từ một, và đặc biệt là ở cấp độ thấp, các em có khuynh hướng phát âm từng từ riêng lẽ.
• Học sinh thường có quan niệm sai lầm là hình thức rút gọn là không đúng, chỉ được dùng trong tiếng lóng.
• Không phải tất cả các từ trong 1 cụm từ đều được nhấn âm như nhau.

Bài hát có thể hổ trợ như thế nào

• Các bài hát, đặc biệt là bài đồng ca cung cấp các ví dụ rất thực và dễ nhớ về cách phát âm của các cụm từ đến mức độ học sinh thấy rằng khó mà tách các từ ra. Và như vậy nhạc giúp làm rõ hơn nữa “cách luyến láy” của từ.
• Bài hát, giống như các loại hình văn nói khác, bao gồm rất nhiều các dạng rút gọn của từ.
• Học sinh sẽ hăng hái lập lại các từ rút gọn để có thể hát được giống như các em đã nghe. 

Cách vận dụng

Hãy dùng các bài hát chứa thật nhiều các dạng rút gọn của từ để cho học sinh thấy dạng rút gọn trong tiếng Anh là rất tự nhiên.

• Hoạt động 4

Ghi lại dạng đầy đủ của lời bài hát đã được rút gọn.

•  
  • 'I am wondering why'
  • 'I cannot see'
• Cho học sinh nghe và nhận ra các từ đã được rút gọn. Khi nghe lần thứ hai, các em sẽ viết lại các từ rút gọn.
  •  'I'm wondering why'
  • 'I can't see'
• Hoạt động này có hiệu quả tốt ngay cả với học sinh cấp độ thấp.

Để giúp học sinh nghe cách luyến láy các từ trong các cụm từ, hãy chọn các giai điệu dễ nhớ để học sinh lấp các từ vào.

• Hoạt động 5

Cho học sinh nghe từng dòng của bài hợp ca, cho các em ngân nga theo cho đến khi nào quen với giai điệu của bài hát.

• Theo nhóm, học sinh sắp xếp lại các dòng của bài hát trên các mảnh giấy bằng cách nhớ lại giai điệu của bài hát.
• Có thể cho học sinh thực hiện các hoạt động khác để làm rõ các từ nhấn âm trong các cụm từ, và chỉ tập trung hát các cụm từ này, thay thế các chỗ còn lại bằng ‘mmm’. Cuối cùng cho học sinh thực hành và biểu diễn để thi hát.
• Hoặc có thể cho các nhóm học sinh có óc sáng tạo hơn tự đặt lời theo giai điệu của bài hát.

 Kết luận

Không hề có bài hát nào là ‘chuẩn’ để dạy phát âm. Bất cứ bài hát nào cũng có thể dùng cho các lĩnh vực ngữ âm khác nhau. Tuy nhiên, hãy chọn các bài hát thật rõ (thu âm chất lượng tốt nếu có thể), không nhanh quá, dễ nhớ, dễ thu hút học sinh (có thể là các bài hát mà các em đã biết) và dễ chuẩn bị các hoạt động dựa trên lĩnh vực ngữ âm được giới thiệu.

Cuối cùng là lời cảnh báo: bài hát là các sản phẩm mang tính sáng tạo, vì thế hãy chuẩn bị để giải thích với học sinh những trường hợp đôi khi có ‘phát âm sai’!

Tài liệu đọc thêm:
 Sound Foundations by Adrian Underhill
Pronunciation by Dalton and Seidlholfer
How to Teach Pronunciation by Gerald Kelly
Teaching English Pronunciation by Joanne Kenworthy

Balbina Ebong & Marta J. Sabbadini, British Council, Cameroon