Phát triển kỹ năng nghe là 1 việc không dễ. Để giúp học sinh hiểu được bài nghe, chúng ta có thể cho các em thực hiện các hoạt động khác nhau trước khi nghe.
Tại sao cần thực hiện các hoạt động chuẩn bị rèn luyện kỹ năng nghe?
Trong thực tế cuộc sống rất hiếm khi người ta lắng nghe 1 điều gì đó mà không hề có ý tưởng nào về điều mình sắp nghe. Khi nghe chương trình hộp thư truyền thanh, người ta có thể biết được chủ đề đang thảo luận. Khi nghe phỏng vấn 1 nhân vật nổi tiếng, người ta có thể biết qua đôi điều về nhân vật này rối. Người hầu bàn thì biết rõ thực đơn mà thực khách sẽ gọi thức ăn.
Thường thì chúng ta ít gặp khó khăn khi nghe tiếng bản xứ. Tuy nhiên, với 1 ngôn ngữ thứ hai, nghe là 1 trong các kỹ năng khó phát triển – về mặt tốc độ với các âm, từ và cấu trúc lạ. Càng khó hơn khi chúng ta không biết gì về chủ đề đang thảo luận hoặc không biết được ai đang nói chuyện với ai.
Vì thế, nếu chỉ đơn thuần yêu cầu học sinh nghe 1 điều gì đó và sau đó trả lời các câu hỏi là không công bằng với các em, và cách làm đó sẽ làm cho việc phát triển kỹ năng nghe trở nên khó hơn.
Rất nhiều học sinh ngại việc nghe, và các em có thể sẽ nãn lòng khi nghe 1 điều mà mình không hiểu được nhiều. Càng khó tập trung hơn để nghe khi các em không có hứng thú lắm với chủ đề hoặc tình huống của bài nghe.
Các hoạt động chuẩn bị rèn luyện kỹ năng nghe nhằm mục đích giải quyết các vấn đề trên: tạo sự hứng thú cho học sinh, xây dựng tự tin cho các em và giúp các em hiểu tốt hơn khi nghe.
Mục tiêu và các loại hoạt động chuẩn bị rèn luyện kỹ năng nghe
Đây là 1 việc rất quan trọng – ngay cả ở các bài thi thì người nghe cũng được cho biết ai đang nói, sự việc xảy ra ở đâu và lý do tại sao. Thường thì trong thực tế cuộc sống chúng ta biết được tình huống của điều mà chúng ta đang lắng nghe.
Làm cho học sinh hứng thú là 1 điều hết sức quan trọng. Nếu học sinh sẽ nghe về chủ đề thể thao thì việc cho các em xem các hình ảnh ấn tượng của các vận động viên hoặc các sự kiện thể thao sẽ làm tăng hứng thú của học sinh hoặc là sẽ làm các em nhớ lại (hy vọng là như vậy) về lý do tại sao các em thích thể thao. Các hoạt động cá nhân hóa chủ đề rất cần thiết ở đây. Thảo luận theo cặp/nhóm về các môn thể thao mà học sinh xem hoặc chơi và tại sao thích sẽ giúp đưa các em đến với chủ đề bài nghe và giúp cho các em có tư thế sẵn sàng để nghe.
‘Các em sẽ nghe 1 nhà vận động sinh thái nói về việc phá hoại rừng nhiệt đới’. Đây là cách giới thiệu ngữ cảnh, nhưng nếu chúng ta đi thẳng vào bài nghe, học sinh sẽ không có thời gian để chuyển đổi hoặc động não những hiểu biết của mình (mà có lẽ các em đã được biết qua tiếng bản xứ) sang ngôn ngữ thứ hai. Các em đã biết gì về rừng nhiệt đới? – Chúng có ở đâu? Chúng là gì? Chúng đang phải đương đầu với các vấn đề gì? Tại sao chúng quan trọng? 1 nhà vận động sinh thái có thể làm được gì? Các tổ chức nào sẽ tham gia vận động cho các vấn đề sinh thái?
Hiểu biết chung của học sinh về chủ đề nghe có thể còn hạn chế. Việc cung cấp kiến thức sẽ giúp tạo sự tự tin cho học sinh khi nghe. Cho học sinh đọc 1 bài có liên quan đến chủ đề bài nghe, hay 1 cách thú vị hơn cho các em trả lời các câu đố sẽ giúp cung cấp kiến thức cho học sinh.
Giống như việc kích hoạt hiểu biết của học sinh về chủ đề bài nghe, việc làm cho các em động não về ngôn ngữ sử dụng trong bài nghe cũng rất quan trọng. Để đạt được mục đích này, có thể sử dụng các hoạt động dựa trên sự hiểu biết của học sinh , tuy nhiên vẫn có thể thực hiện các hoạt động khác. Giả sử học sinh sẽ nghe 1 hội thoại giữa 1 phụ huynh và 1 thanh thiếu niên đang muốn ở chơi nhà bạn qua đêm, hãy cho học sinh đóng vai về tình huống này trước khi các em bắt đầu nghe. Qua đó trước tiên các em sẽ suy nghĩ để cung cấp ngôn ngữ, sau đó thực hiện đóng vai. Việc có thời gian để suy nghĩ về ngôn ngữ cần dùng cho tình huống của bài nghe sẽ giúp học sinh chuẩn bị tốt nhất để nghe.
Khi biết được ngữ cảnh, chúng ta có thể đoán được nội dung. Hãy thử cho học sinh chọn những điều các em cho là mình sẽ nghe hoặc những điều sẽ không nghe, và yêu cầu các em chọn ra những điều các em nghĩ là sẽ được đề cập đến qua bài nghe.
Khi nghe bằng tiếng bản xứ, thường thì chúng ta có thể tập trung vào nội dung tổng quát bởi vì chúng ta biết nghĩa của từ. Đối với học sinh, các em sẽ gặp trở ngại khi nghe nếu có nhiều từ không biết, và chắc chắn là các em cảm thấy ít tự tin để nghe. Hãy chọn ra các từ để dạy cho học sinh trước khi các em bắt đầu nghe, có thể dùng hoạt động nối từ vào định nghĩa, theo sau là 1 hoạt động thực hành đơn giản như điền từ vào khoảng trống.
Việc cho học sinh có thời gian để đọc và hiểu yêu cầu của các hoạt động nghe sẽ giúp các em có được ý tưởng về nội dung bài nghe. Thậm chí các em còn có thể đoán được câu trả lời trước khi nghe.
Tiêu chí chọn lựa
Khi thiết kế giáo án, các yếu tố sau đây cần được xem xét trong lúc chuẩn bị các hoạt động trước khi nghe.
Việc chọn các hoạt động chuẩn bị rèn luyện kỹ năng nghe cũng là cách để chúng ta chuẩn bị bài nghe theo cấp độ tùy theo khả năng khác nhau của học sinh. Với những học sinh thường gặp khó khăn khi nghe, hoạt động chuẩn bị cần cung cấp cho học sinh càng nhiều càng tốt. Ngược lại, nếu muốn đặt yêu cầu cao cho bài nghe, chỉ cần tập trung vào ngữ cảnh. Vì thế, cùng 1 bài nghe có thể có các hoạt động khác nhau tùy theo khả năng của học sinh.
Cá nhân tôi thấy rằng việc dành ra 1 tỉ lệ phù hợp của bài nghe cho các hoạt động chuẩn bị là rất quan trọng và bài nghe cần đảm bảo điều này Ví dụ, bài nghe nói về 1 nhà hoạt động sinh thái sẽ thích hợp với việc tập trung kích hoạt kiến thức và từ vựng. Tuy nhiên, 1 bài nghe về các thông báo ở sân bay có thể chỉ cần các hoạt động dẫn dắt vào bài nhanh hơn, bởi vì chủ đề tương đối hẹp.
Nhìn chung, rèn luyện cho học sinh sử dụng sự hiểu biết và kỹ năng đoán của các em khi nghe không ngoài mục đích hổ trợ các em khi nghe ngôn ngữ ngoài đời. Các kỹ năng này chiếm vị trí quan trọng trong việc rèn luyện kỹ năng nghe, cũng như kỹ năng hiểu phát âm và nghe hiểu thông tin chi tiết.
Gareth Rees
