• Tại sao cần dùng các ký hiệu phiên âm?
• Giáo viên có cần biết các ký hiệu phiên âm?
• Học các ký hiệu phiên âm có khó không?
• Học các ký hiệu phiên âm bằng cách nào là tốt nhất?
• Các ký hiệu phiên âm nào dễ học nhất?
• Để dùng các ký hiệu phiên âm, tôi không cần phải có giọng tiếng Anh thật hoàn hảo phải không? 

Tại sao cần dùng các ký hiệu phiên âm?

Bảng mẫu tự mà chúng ta dùng để viết tiếng Anh có 26 chữ cái nhưng tiếng Anh (của người Anh) có đế 44 âm. Chắc chắn là chúng ta không thể dựa vào cách viết của tiếng Anh để phát âm vì những lý do sau:

• Một vài mẫu tự có hơn 1 âm
• Có những mẫu tự không hề được phát âm
• Các mẫu tự khác nhau có thể có cùng  âm.
• Đôi khi các âm tiết được biểu thị bằng chữ viết không hề được phát âm. 

Sau đây là các câu hỏi mang tính thử thách dành cho học sinh của bạn:

• Các em phát âm các mẫu tự ‘gh’ trong các từ 'enough', 'through' và 'ghost' như thế nào? (phát âm giống như ‘f’ frong từ ‘fun’, chứ không giống như ‘g’ trong từ ‘got’).
• Có bao nhiêu âm tiết trong từ 'chocolate'? (2 âm tiết)

Có lẽ chúng ta không thể dựa vào các mẫu tự trong bảng chữ cái để phát âm. Nhưng ngược lại, các ký hiệu phiên âm thì hoàn toàn có thể tin cậy được. Một cách nhất quán, mỗi ký hiệu tượng trưng cho 1 âm . Sau đây là 5 lý do tại sao học sinh nên biết các ký hiệu phiên âm.

• Học sinh có thể dùng tự điển 1 cách hiệu quả. Phần thông tin đứng thứ hai trong tự điển dành cho người học tiếng Anh là ký hiệu phiên âm của từ. Nó xuất hiện ngay phía sau từ. Biết được các ký hiệu phiên âm giúp học sinh khai thác thông tin từ tự điển ở mức độ cao nhất.  
• Học sinh có thể trở thành những người học độc lập. Các em có thể tự khám phá ra cách phát âm của 1 từ mà không phải hỏi giáo viên. Hơn thế nữa, các em có thể ghi được cách phát âm đúng của 1 từ mà mình nghe được. Nếu không biết dùng các ký hiệu phiên âm để làm điều này, các em sẽ dùng cách ghi phát âm của các ký tự theo tiếng bản xứ của mình và điều này sẽ làm cho các lỗi phát âm cứ tồn tại mãi.  
• Các ký hiệu phiên âm chính là các phương tiện nhìn. Học sinh có thể thấy được 2 từ khác nhau, hoặc giống nhau trong cách phát âm. Ví dụ: các em có thể thấy là 2 từ 'son' và ‘sun’ chắc chắn sẽ phát âm giống nhau bởi vì chúng có cùng ký hiệu phiên âm. Các em sẽ có thể dùng thị giác để hổ trợ cho thính giác của mình và nếu như các em có thể nắm giữ hoặc thao tác bằng tay các thẻ có các ký hiệu âm, thì chính là các em đang sử dụng xúc giác. Càng sử dụng nhiều giác quan, học sinh sẽ càng học tốt hơn.
• Các ký hiệu phiên âm, khi được sắp xếp thành 1 biểu đồ, sẽ là 1 phần trong kho tàng các nguồn học tập của mỗi học sinh. Cũng như khi dùng tự điển để học từ vựng và sách ngữ pháp để học ngữ pháp, học sinh cần các tài liệu tham khảo cho phát âm: đó chính là các ký hiệu phiên âm và các từ khóa đơn giản thể hiện âm của mỗi ký hiệu.
• Mặc dù nói 1 ngôn ngữ chính là thực hiện 1 kỹ năng, tuy nhiên hiểu biết được  ngôn ngữ vận hành như thế nào vẫn rất có giá trị. Sau đây là 1 câu hỏi khác dành cho học sinh: Có bao nhiêu âm khác nhau trong tiếng Anh? Thông thường, học sinh không trả lời được. Các ký hiệu phiên âm treo trên tường của lớp học nhắc các em nhớ là có 44 âm. Cho dù các em không nắm vững hết các âm, các em vẫn biết được cái các em nhắm đến là gì và các em gặp rắc rối ở chỗ nào. Biểu đồ các ký hiệu phiên âm chính là bản đồ của các âm tiếng Anh. Ngay cả khi có bản đồ, bạn vẫn còn có thể lạc đường, nhưng dầu sao với 1 bản đồ bạn vẫn khấm khá hơn là không có.

Giáo viên có cần phải biết các ký hiệu phiên âm không?

Thật tình mà nói là có. Mỗi nghề đều có những kiến thức chuyên môn mà người ngoài không biết được. Nếu bạn là bác sĩ, bạn sẽ có thể cho biết tên của mỗi chiếc xương trong cơ thể người, điều mà hầu hết mọi người đều không thể làm được. Nếu bạn là giáo viên dạy ngôn ngữ thì bạn sẽ biết các ký hiệu phiên âm, điều mà hầu hết mọi người đều không biết.  Học sinh có thể tự mình học các ký hiệu này và 1 ngày nào đó có thể bạn sẽ gặp 1 học sinh yêu cầu bạn viết 1 từ lên bảng dùng ký hiệu phiên âm. Tốt nhất là bạn nên chuẩn bị sẵn.

Học các ký hiệu phiên âm có khó không?

Chắc chắn là không. 19 trong số 44 ký hiệu phiên âm có cùng âm và hình thức giống như các mẫu tự trong bảng chữ cái. Điều này có nghĩa là 1 vài từ, ví dụ từ ‘pet’, cho dù được viết bằng ký hiệu phiên âm hay bằng các mẫu tự của bảng chữ cái đều sẽ giống nhau. Như vậy chỉ còn lại 25 ký hiệu cần phải học. Hãy so sánh con số này với hằng trăm thông tin khác nhau trong 1 quyển sách ngữ pháp hoặc hằng nghìn từ trong 1 quyển tự điển nhỏ. Như vậy học các ký hiệu phiên âm chỉ là 1 lượng rất nhỏ. Hơn thế nữa, chúng có thể mường tượng và hình dạng thì lại dễ nhớ. Bất cứ ai biết lái xe đều có thể nhận ra hơn 25 ký hiệu cho biết các thông tin về đường xá. Ngay cả khi chúng ta xét riêng biệt, từng âm một, các âm luyến, âm lướt và các âm đồng hóa, thì những điều cần phải học vẫn được giới hạn và được định nghĩa 1 cách rõ ràng.

Cách nào học ký hiệu phiên âm tốt nhất?

Hầu hết những giáo viên tiếng Anh người bản xứ đều học ngữ pháp từ các quyển sách mà họ sử dụng khi họ mới bắt đầu dạy, bởi vì họ khó có thể tiếp xúc nhiều với việc nghiên cứu ngữ pháp tiếng Anh 1 cách bài bản. Họ học qua việc dạy, và đó là 1 cách học rất hiệu quả. Như vậy, vẫn có thể dùng cách tương tự để học các ký hiệu phiên âm. Bạn chỉ cần học trước học sinh 1 ký hiệu là được.

Các ký hiệu phiên âm nào dễ học nhất?

Dễ nhất là các phụ âm, bởi vì hầu hết phụ âm có cùng dạng với chữ cái trong bảng mẫu tự (17 trong số 24 phụ âm). Do đó cách tốt nhất là bắt đầu dạy cho học sinh thật nhiều các ký hiệu phụ âm và 1 ít các các ký hiệu nguyên âm dễ như là /e/ and /i/. Tuy nhiên cần lưu ý rằng âm  /j/ tượng trưng cho âm đầu của từ ‘yellow’, nhưng sẽ không phải là âm đầu của từ ‘judge’. Qua kinh nghiệm cho thấy là học sinh rất dễ mắc lỗi với ký hiệu âm /j/, vì thế cần đặc biệt lưu ý âm này.

Để dùng được các ký hiệu phiên âm, tôi không cần phải có 1 giọng tiếng Anh thật hoàn hảo phải không?

Hoàn toàn không cần. Đúng ra thì 44 âm vị của tiếng Anh dựa trên các âm của Received Pronunciation, 1 giọng mà ngày nay ít khi nghe. Hầu hết các giáo viên tiếng Anh người bản xứ đều không có được giọng này nhưng họ vẫn dùng các ký hiệu phiên âm. Khi các âm được sắp xếp vào 1 biểu đồ, mỗi âm sẽ chiếm 1 ô. Điều này cho thấy là âm thật sự mà bạn nghe được ở 1 mức độ nào đó có thể khác đi, tùy thuộc vào tác động của các âm khác và cách nói của mỗi cá nhân. Không chỉ có 1 cách hoàn hảo duy nhất để phát âm – mà nhiều cách phát âm khác nhau đều có thể chấp nhận được. Hãy thử nghĩ đến các quân cờ trong 1 môn cờ. Chúng có thể khác nhau nhiều về kích cỡ, hình thức và dáng vẻ nhưng chúng ta luôn có thể nhận ra đó là cờ đầu ngựa vì nó được đi theo kiểu cờ ngựa chứ không phải cờ vua. Vấn đề là ở chỗ các từ như là 'ship', sheep', 'sip' và ‘seap’ được phát âm theo các giọng khác nhau, chứ không phải mỗi âm đều được phát âm giống hệt như các âm của RP. Học các ký hiệu phiên ậm giúp học sinh hiểu được sự quan trọng của các âm dài và âm hữu thanh. Chỉ mỗi việc biết được ký hiệu ‘:’ tượng trưng cho âm dài là tốt lắm rồi.

Học ngữ pháp và từ vựng là vô tận nhưng các ký hiệu phiên âm thì có giới hạn, hữu hình và có thể nhìn thấy. Bước đầu có vẽ như là khó, nhưng nó cũng giống như học bơi hoặc cưỡi xe đạp. Một khi bạn thực hiện được thì sẽ rất dễ và bạn sẽ không thể nào quên.
 

Source: Alan Stanton, Teacher Trainer and Materials Writer