Trong công việc của 1 giáo viên tập huấn, tôi đã rất lấy làm ngạc nhiên về tần suất xử lý các vấn đề ngữ âm trên lớp của các giáo viên có nhiều kinh nghiệm giảng dạy. Tôi có thể nêu ra ít nhất 2 lý do tại sao ngữ âm có khuynh hướng bị bỏ quên: trước tiên là do sách giáo khoa thiếu các hướng dẫn và các quy tắc rõ ràng, kế đến là các bài tập riêng biệt hằng tháng mới có 1 lần dường như không hiệu quả lắm. Điều này thật không có gì đáng ngạc nhiên, tuy nhiên, cũng giống như tất cả các lĩnh vực khác của việc dạy ngoại ngữ, ngữ âm cần được quan tâm thường xuyên để sao cho nó có được 1 hiệu quả lâu dài đối với học sinh, và điều này có nghĩa là ngữ âm cần phải được kết hợp vào các tiến trình hằng ngày trên lớp. Tôi nhận thấy là việc thường xuyên đưa các vấn đề về ngữ âm vào giai đoạn phản hồi hoặc sửa lỗi theo nhóm của 1 bài học sẽ giúp hướng sự tập trung của học sinh vào tầm quan trọng của ngữ âm và từ đó sẽ dẫn đến những trãi nghiệm tốt.

• Sử dụng những điều học sinh nói để dạy ngữ âm.
• Trọng âm của từ
• Nguyên âm
• Nguyên âm đôi
• Âm nhẹ
• Trọng âm trong câu
• Kết luận

Sử dụng những gì học sinh nói để dạy ngữ âm

Hoạt động ngữ âm có thể đươc làm cho đơn giãn với các bài tập vừa dễ sử dụng vừa thú vị cho học sinh thuộc mọi cấp độ. Mỗi hoạt động nói tự do của học sinh đều nhằm mục đích giúp các em phát triển kỹ năng nói lưu loát. Tuy nhiên, hoạt động nói cũng hướng vào xây dựng sự chính xác cho học sinh thông qua phản hồi của giáo viên về cách các em sử dụng ngôn ngữ. 
Khi học sinh của tôi, dù ở cấp độ nào, thực hiện hoạt động cặp hoặc nhóm, tôi đều lắng nghe và ghi chép theo 3 lĩnh vực ngôn ngữ: phát âm, ngữ pháp và từ vựng. Về từ vựng, cùng với các từ lạ, tôi cũng sẽ lồng vào các lĩnh vực khác như các thuật từ, từ chức năng, các cụm định ngữ. Với ngữ âm tôi sẽ lưu ý các lĩnh vực phát âm khác nhau dễ dẫn tới hiểu nhầm. Các lĩnh vực này bao gồm nguyên âm đôi, nguyên âm (kể cả âm nhẹ), phụ âm, trọng âm của từ và trọng âm của câu. Tất cả những lĩnh vực này có thể được xử lý 1 cách nhanh chóng và hiệu quả bằng cách chuẩn bị sẵn các bài tập đơn giãn mà không đòi hỏi gì hơn ngoài bảng đen và 1 kiến thức cơ bản về bảng âm vị.

• Nếu giới thiệu bảng âm vị cho học sinh thì nên giới thiệu từng âm một; có thể giới thiệu từ cấp độ vỡ lòng và học sinh sẽ nhanh chóng thấy được tác dụng của nó. Việc đưa ra quy tắc khi nào ‘ea’ được phát âm /e/(head) và khi nào phát âm /i:/ (bead) tất yếu là sẽ không hổ trợ cho hoạt động nói tự do của học sinh, trong khi đó các hoạt động mà tôi giới thiệu ở đây sẽ có thể hổ trợ các em. Một khi học sinh đã quen với các bài tập thì tôi dám chắc rằng việc dạy ngữ âm sẽ trở nên hiệu quả hơn.

Trọng âm của từ

Dưới đây là 1 bài tập đơn giãn mà tôi dùng rất nhiều lần để dạy trọng âm của từ và các âm riêng biệt.

• Tôi nghe 1 học sinh có trình độ sơ – trung cấp nói 'I suppose (được nhấn ở âm tiết đầu) I will see her tonight'. Người nghe không hiểu bởi vì từ này được phát âm sai và yêu cầu học sinh này lập lại cho đến khi nào các em viết được từ đó ra và chúng tôi biết đó là từ gì.
• Sau khi kết thúc hoạt động, tôi vẽ lên bảng 2 vòng tròn tượng trưng cho trọng âm của từ, vòng tròn thứ nhất nhỏ, vòng thứ hai lớn hơn nhiều. Tôi ghi từ ‘suppose’ dưới 2 vòng tròn và cho học sinh luyện phát âm trước khi yêu cầu các em nghĩ ra các từ khác có 2 âm tiết với trọng âm ở âm tiết thứ hai.
• Tôi nhận được các từ 'outside', 'today', 'below' và 'behind', và tôi đồng ý với các từ này trước khi yêu cầu các em cung cấp động từ. Sau đó tôi nhận được các từ 'accept', 'believe', 'forget'….và tôi cho các từ này vào trong cùng 1 cột.
• Trong trường hợp có học sinh hỏi về các quy tắc trong khi thực hiện bài tập, ví dụ các em có thể hỏi ‘Có phải tất cả các động từ có 2 âm tiết đều có kiểu nhấn âm như vậy?’. Tôi sẽ yêu cầu học sinh cho các ví dụ trái với quy tắc mà các em hỏi để tôi có thời gian suy nghĩ hoặc là tôi sẽ nói với các em là chúng ta sẽ xem xét quy tắc này ở tiết học tiếp theo. Nhìn chung, tôi nhận thấy rằng tiến trình này thúc đẩy sự độc lập suy nghĩ của học sinh bằng cách làm cho các em tự hình thành các giả thuyết để rồi sau đó chúng sẽ được xác nhận hoặc chứng minh là sai bởi giáo viên ở tiết học tiếp theo.   

Nguyên âm        

Tôi nghe 1 học sinh ở cấp độ tiền trung cấp nói: 'Not now because he is did (dead)'. 
Sau khi kết thúc hoạt động, tôi vẽ 1 cột lên bảng với tiêu đề /e/. Tôi ghi từ ‘dead’ vào cột này và cho học sinh lập lại. Sau đó tôi yêu cầu học sinh cho các ví dụ với những từ có cùng vần với từ này, những từ rất dễ cho học sinh  (ví dụ: 'red', 'bed'...).   

• Tuy nhiên tôi sẽ không ghi các từ này lên bảng. Sau đó tôi sẽ yêu cầu học sinh cung cấp các từ có cùng vần với các từ trên và cũng có cùng ký tự ‘ea’. Sau đó tôi sẽ xếp học sinh theo cặp hoặc nhóm và bảo các em suy nghĩ để tìm từ, mà cũng để tôi có thời gian suy nghĩ. Bằng cách làm này, tùy theo cấp độ của học sinh, tôi có thể nhận được các từ như là 'head', 'bread', 'read', 'lead',… và chúng tôi sẽ dừng lại với 1 danh sách có thể còn kéo dài với các từ cùng cách viết và cùng âm.
• Việc học sinh cố gắng nghĩ ra các từ tương tự, ghi chúng ra và xếp theo cột là 1 hoạt động nhận thức giúp các em nhớ được âm và chữ viết hơn là chỉ cho các em ôn lại các bảng từ. Đó là lý do vì sao chúng ta nên khuyên học sinh chép bảng từ vào vỡ.
• Nếu điều kiện phòng học cho phép, nên cho học sinh gắn các posters với các cột âm lên bảng và cung cấp thêm từ bất cứ lúc nào có thêm 1 từ mới cùng âm, đặc biệt là từ lạ hoặc từ có cách viết không giống.
• Ý tưởng của hoạt động này là làm thế nào có được 1 poster cơ bản với 1 âm vị trên cùng và các cột khác nhau thể hiện các cách viết khác nhau.

Nguyên âm đôi               
Tôi nghe 1 học sinh thuộc cấp độ trung cấp nói: 'I didn't find (được phát âm là                / f i: n d /) it anywhere'.

• Tôi vẽ 1 cột với âm /ai/ lên bảng và cho học sinh luyện phát âm từ 'find' và yêu cầu học sinh cho các từ có âm này và tôi nhận được  'fight', 'bike', 'buy', 'eye','my'….
• Tôi đồng ý với các từ này nhưng không ghi chúng lên bảng và sau đó khuyến khích học sinh nghĩ ra các từ khác có cách viết giống như ‘find’. Tôi được các em cung cấp các từ 'mind' và 'kind'.
• Khi đưa ra 1 âm, có lẽ chỉ có được 1 hoặc 2 từ. Nếu như tôi nghĩ ra được từ nào khác và bổ sung vào cột từ, tôi đều phải đảm bảo đó không phải là các từ tối nghĩa hoặc là cao quá so với trình độ của học sinh (trong trường hợp này tôi có thể chọn giới thiệu  'bind' và 'grind', nhưng chắc là sẽ không đưa vào 'rind' hoặc 'hind').

 Âm đọc nhẹ
Tôi nghe 1 học sinh thuộc cấp độ sơ cấp nói 'I will buy vegetables (phát âm  'table' ở cuối từ). Tôi lưu ý rằng đây cũng là 1 dịp để dạy trọng âm của từ.

• Tôi vẽ 1 cột của 1 âm phát ra với âm tiết không có trọng âm, và cho học sinh luyện phát âm từ ‘vegetable’, và đánh dấu trọng âm của từ này.
• Với học sinh thuộc trình độ sơ cấp, đây là 1 trường hợp để dạy phát âm  hơn là gợi ý các từ đã biết rồi, vì thế tôi chỉ ra cho học sinh số lượng âm tiết và trọng âm ở âm tiết đầu của từ, giải thích rằng chính chỗ này sẽ làm cho âm tiết cuối trở thành âm nhẹ và do đó không phát âm như là từ ‘table’. 

Tôi thêm 'comfortable' và 'presentable' vào bảng từ để cho thêm ví dụ, nhưng tránh thêm vào nhiều từ hơn nữa để không làm cho học sinh ở cấp độ này bị quá tải. 

• Với ví dụ thứ hai, tôi chỉ ra rằng trọng âm ở âm tiết thứ hai. Ở đây tôi có thể hình dung phản ứng của giáo viên với ý kiến này của tôi, đại loại như là sẽ gây nhầm lẫn cho học sinh do tính không nhất quán của quy tắc hoặc là sự không đồng nhất của các ví dụ, nhưng với kiểu cung cấp đó sẽ củng cố niềm tin của học sinh rằng 1 ngôn ngữ luôn tuân thủ các quy tắc nghiêm ngặt. Theo kinh nghiệm của tôi, cách làm như vậy không phải là 1 cách hiệu quả. Cách duy nhất để học những điểm phát âm cơ bản như thế này là lưu ý chúng, ghi chép lại và thường xuyên luyện tập.

Trọng âm trong câu
Để dạy trọng âm trong câu tôi sử dụng hoạt động luyện tập để đạt khả năng lưu loát. Tôi nghe 1 học sinh thuộc cấp độ trung cấp nói: 'He told me I couldn't have a holiday' (nhấn âm ở các từ in đậm). Điều này sẽ gây nên hiểu nhầm do trọng âm được đặt không đúng từ trong câu, nghĩa là đặt vào các đại từ, hoặc các từ làm chức năng ngữ pháp, tức không phải các từ thể hiện nội dung.

• Hoạt động thực hiện chỉ đơn giãn là luyện tập đồng thanh, nhưng luyện cả câu và vẫn giữ được nhịp cũa tiếng Anh: 'He told me I couldn't have a holiday'.
• Bí quyết ở chỗ này là không quá cường điệu vào các từ nhấn âm, mà giữ sao cho trọng âm và nhịp được tự nhiên. Hãy nghĩ đến việc làm mẫu cho nhịp chứ không phải là mẫu cho trọng âm. Ra điệu bộ như là 1 nhạc trưởng của 1 dàn nhạc giao hưởng hoặc là vỗ vào bảng để thể hiện nhịp là 1 cách đặc biệt hữu ích cho những học sinh nào không nghe rõ nhịp.  

Phải thừa nhận là cách làm thứ hai liên quan đến trọng âm trong câu có vẽ như mất nhiều thời gian hơn để phát huy hiệu quả, nhưng nếu nó sớm được lưu ý và thực hành thường xuyên thì học sinh sẽ tiếp thu được cách trọng âm tiếng Anh khác với ngôn ngữ của các em như thế nào và giúp cho các em khắc phục được những điều trở nên cách nói khó thay đổi trong việc học của các em sau này. Trọng âm trong câu gây nhiều rắc rối về giao tiếp cho người nói nhiều hơn bất cứ lỗi ngữ pháp nào.

Kết luận        
Một trong số những ưu điểm của việc sử dụng lời nói của học sinh để dạy phát âm là nó nhắm thẳng vào các khó khăn của các em. Qua đây tôi thử cung cấp 1 vài bài tập đơn giãn để nhằm giúp giáo viên kết hợp ngữ âm trên lớp 1 cách thường xuyên. Thường xuyên tác động đến ngữ âm sẽ giúp học sinh phát triển sự suy luận và cảm giác bản năng về phát âm tiếng Anh, điều mà các chuyên gia và các nhà nghiên cứu đã từ lâu nhấn mạnh là 1 kỹ năng thiết yếu của 1 học sinh ngoại ngữ giỏi.

Barney Griffiths