Anh Phan Thế Dũng (Fb Thầy Phan Dũng), 38 tuổi, từng giảng dạy ngôn ngữ Anh tại một số quốc gia Đông và Tây Phi trong khuôn khổ chương trình hỗ trợ phát triển giữa Quỹ Dominial Capital và địa phương (Business Education Program). Anh chia sẻ quan điểm về dạy tiếng Anh cho trẻ.

Người Việt học tiếng mẹ đẻ cần cả quá trình dài. Từ lúc lọt lòng đến 6 tuổi, trẻ học từ vựng cơ bản, qua nghe nói thụ động từ ông bà, cha mẹ, môi trường xung quanh, được cái gì tốt cái đó, chưa phải là những thứ đã được chuẩn hóa.

Bắt đầu từ lớp 1, trẻ tập viết chữ, phát âm, tập đọc. Lớp 2, 3 vẫn là các bài học từ ngữ đơn giản và mãi đến lớp 4, 5 trẻ mới học những bài ngữ pháp, làm văn đơn giản. Viết văn thế nào cho hay, diễn đạt sao cho chuẩn phải lên THCS và sau đó là THPT. Nghĩa là để có thể chuẩn hóa câu cú diễn đạt ngay tiếng mẹ đẻ, chúng ta cũng cần quá trình phát triển nhận thức nhất định.

Đối với tiếng mẹ đẻ vốn thuận tiện và dễ dàng đã cần những công đoạn lớp lang bài bản như vậy thì không lý gì ngôn ngữ Anh lại có thể đốt cháy giai đoạn hay cắt bỏ bất kỳ công đoạn nào. Tuy vậy, thực trạng dạy và học tiếng Anh cho con trẻ hiện nay, từ cả phương pháp luận dạy học lẫn yếu tố kỳ vọng từ phía phụ huynh đều có thiên hướng hoặc đốt cháy giai đoạn, hoặc giản lược đi một số khâu quan trọng, ví dụ tập đọc.

Tôi biết có nhà vì kỳ vọng lo lắng mà cho con học từ 2-3 tuổi. Tất nhiên lĩnh vực nào chúng ta cũng có những thần đồng, những đứa trẻ xuất sắc, tiếng Anh cũng không ngoại lệ. Nhưng rõ ràng chúng ta không thể lấy một số ít thần đồng xuất sắc đó làm kiểu mẫu cho số đông con trẻ.

Mấy tuổi học tiếng Anh cũng được nhưng cần nhớ đây phải là quá trình thuần túy học từ vựng cơ bản, qua kênh nghe nói và là quá trình thụ động. Có nghĩa hãy cho trẻ môi trường nghe nói chuẩn (như môi trường tiếng Việt cho trẻ trước 6 tuổi). Giai đoạn này nên kéo dài đến khoảng lớp 5-6.

Tại sao tôi lấy mốc 11, 12 tuổi? Bởi đó mới là lúc trẻ đủ nhận thức để tiếp nhận những bài học ngữ âm và tông giọng đầu tiên, hai thứ mang tính nền tảng cho việc nghe nói tiếng Anh. Chúng sẽ giúp chuẩn hóa phát âm và tông giọng tiếng Anh cho trẻ như cách mà chúng ta chuẩn hóa đánh vần và 6 thanh điệu tiếng Việt ở giờ tập đọc lớp 1. Cùng với đó là những bài học từ pháp giản đơn, nhớ vẹt thuần túy.

Ảnh: Shutterstock.

Sau đó khoảng 1-2 năm, khi 13-14 tuổi, lúc này trẻ đã đủ phát triển khả năng tư duy cũng như vốn kiến thức ngôn ngữ tiếng Việt nhất định để có thể tiếp nhận được những khái niệm của một ngôn ngữ khác. Đó là lúc thích hợp để bắt đầu học cú pháp, tức kiến thức về câu cú, về cụm cũng như các hình thức nối kết, những thứ vốn cần đến tư duy hệ thống và logic.

Nói thêm về giai đoạn đầu tiên, môi trường nghe nói thụ động trước 11-12 tuổi tốt nhất là với người bản ngữ Âu, Mỹ. Nếu không phải trực tiếp ngoài đời thực (với các thầy cô tại trung tâm chẳng hạn) thì có thể qua media (Internet, tivi, video, phần mềm tiếng Anh cho trẻ...) vốn quá sẵn trong thời đại bây giờ, nhưng dứt khoát phải là người bản ngữ.

Một thực tế là việc đánh giá trình độ tiếng Anh tại Việt Nam trên bình diện chính thống (các kỳ thi) thời gian dài chỉ có viết và đọc hiểu, dẫn đến dạy và học hoàn toàn bỏ qua nói và nghe. Khi đã không thi thì giáo viên, học sinh không cần học. Không cần học thì giáo viên không được chuẩn hóa và chú trọng nâng cao kỹ năng nghe nói, không đầu tư biên soạn giáo trình bài bản chuẩn mực để dạy.

Thực tế này chính là nguyên nhân của tình trạng chất lượng thấp và không đồng đều về dạy nghe nói hiện nay, cả trong lớp học tiếng Anh chính thống lẫn trung tâm tư nhân. Phụ huynh không thể đặt cược tương lai con trẻ vào đó để rồi sau này lại giống như chính mình phải vất vả học lại phát âm nghe nói từ đầu, trong khi không phải nhà nào cũng có điều kiện cho con học với người bản địa.

Vậy giải pháp thiết thực nhất ở đây là thế nào? Không ai khác ngoài chính phụ huynh (hoặc tương lai sẽ là phụ huynh) cần vì con mình mà tự trang bị kiến thức. Bạn phát âm tông giọng chuẩn sẽ là môi trường tuyệt vời ngay từ trong nhà cho đứa trẻ của bạn. Một khi bạn phát âm tông giọng chuẩn thì có thể thẩm định được trung tâm nào, thầy cô nào đạt chất lượng để dạy con. Đây đơn thuần chỉ là câu chuyện làm người tiêu dùng thông minh thì phải tự trang bị kiến thức.

Phan Dũng (Theo VNEX)