Mỗi dịp Tết đến, hình ảnh cây nêu xuất hiện như một biểu tượng thiêng liêng trong đời sống văn hóa của người Việt. Không chỉ mang ý nghĩa xua đuổi tà ma, cây nêu còn là điểm tựa tinh thần, thể hiện khát vọng về một năm mới an lành và hạnh phúc. Đây là phong tục truyền thống lâu đời, gắn liền với niềm tin và ước vọng tốt đẹp của người dân trong dịp Tết Nguyên đán. Cùng IOE tìm hiểu nguồn gốc, ý nghĩa và nghi thức dựng cây nêu trong ngày Tết qua bài viết dưới đây nhé.
>>> TÌM HIỂU CHI TIẾT SỰ KIỆN TẠI ĐÂY <<<
Lễ dựng Nêu hay còn gọi là lễ Thượng tiêu (上標) là một nghi thức quan trọng trong dịp Tết Nguyên đán ở Việt Nam. Phong tục này bắt nguồn từ quan niệm dân gian về việc xua đuổi ma quỷ và đánh dấu sự khởi đầu của năm mới.
Theo truyền thuyết trong Kho tàng truyện cổ tích Việt Nam, xưa kia quỷ chiếm đất của con người, bắt dân làng phải cống nạp hoa lợi hằng năm. Đức Phật giúp dân bằng cách hướng dẫn họ trồng một cây tre cao và treo chiếc áo cà sa lên ngọn và thỏa thuận với quỷ rằng, bóng chiếc áo phủ đến đâu sẽ là đất do con người quản lý và thu hoạch hoa lợi, phần còn lại sẽ thuộc về quỷ. Nhờ phép màu, bóng áo cà sa phủ khắp mặt đất, đẩy lùi quỷ ra biển Đông. Từ đó, mỗi dịp Tết, người dân dựng cây Nêu để ngăn quỷ trở lại quấy nhiễu.
Cây Nêu mang nhiều ý nghĩa quan trọng trong văn hóa Tết Việt Nam. Theo quan niệm dân gian, việc dựng cây Nêu giúp xua đuổi ma quỷ và những điều xui rủi, bảo vệ gia đình khỏi điềm xấu trong năm mới. Không chỉ vậy, cây Nêu còn là biểu tượng của năm mới, bởi khi cây Nêu được dựng lên cũng là lúc Tết chính thức bắt đầu. Ngoài ra, cây Nêu còn thể hiện mong ước về một năm mới may mắn và bình an. Những vật phẩm được treo trên ngọn cây như bùa chú, khánh đất nung hay cành đa mang ý nghĩa cầu chúc sự an lành và hạnh phúc. Dưới triều Nguyễn, cây Nêu cũng đóng vai trò quan trọng trong việc xác định thời gian Tết. Khi cây Nêu trong Hoàng cung được dựng lên, các đền miếu và dân gian mới bắt đầu dựng theo, đánh dấu sự khởi đầu của kỳ nghỉ Tết.
Theo Trung tâm lưu trữ Quốc gia, cây nêu trong dân gian được mô tả khá cụ thể và chi tiết. Trong cuốn Hội hè lễ tết của người Việt, Nguyễn Văn Huyên mô tả cây nêu ngày tết như sau: “Đấy là một cây tre dài năm sáu mét, được tước hết các cành, nhưng có để lại ở ngọn những cụm lá hoặc buộc vào đó một túm lông gà trống, một mớ lá đa hay lá cây vạn niên thanh. Gần đỉnh treo một cái vòng tre, có buộc những con cá nhỏ, những chiếc chuông con và khánh bằng đất sét nung phát ra một âm thanh nhẹ và êm khi gió thổi. Dưới cái vòng này có buộc một cái mũ thần, những thoi vàng bằng giấy, những miếng trầu, lá dứa hoặc cành xương rồng gai. Ở đỉnh còn treo một cái đèn thắp ban đêm. Cây nêu được làm như vậy để chỉ đúng đường cho tổ tiên trở về ăn tết.”
Phan Kế Bính lại viết trong sách Việt Nam phong tục rằng: “Nhiều nơi chặt tre dựng cây nêu, kết ba cái lạt ra, buộc một bó vàng. Hoặc lấy cành đa lá dừa cài ngoài cửa ngõ. Hoặc là rắc vôi bột trong sân ngoài ngõ, vẽ bàn cờ cái cung, cái nỏ… cũng là có ý trừ quỷ, kẻo sợ năm mới quỷ vào quấy nhà mình.”
Nhìn chung, việc làm cây nêu hiện nay khá đơn giản, người ta thường sử dụng cây tre già, cao, to, thẳng, có lóng đều và giữ nguyên chùm lá tươi trên ngọn. Người ta cũng có thể buộc thêm vài lá dứa trên ngọn để tượng trưng cho mây trời.
Thân cây được trang trí bằng nhiều vật phẩm như cờ, đèn lồng, câu đối, phong linh… Dưới gốc thường rắc bột vôi trắng theo hình vòng tròn hoặc cánh cung với mũi tên nhằm xua đuổi tà ma.
Tùy theo phong tục từng vùng, cây nêu có thể được treo thêm những vật dụng khác, đó có thể là túi nhỏ đựng trầu cau hay các miếng kim loại lớn nhỏ.
Cây nêu không chỉ là biểu tượng của sự bình an, may mắn mà còn gợi nhớ về những giá trị truyền thống tốt đẹp. Nhằm giúp các bạn học sinh hiểu thêm về cây nêu ngày Tết, BTC IOE triển khai sự kiện: Ném còn cây nêu, nail all the tests trên trang chủ ioe.vn.
Cùng tìm hiểu thêm thông tin chi tiết về sự kiện tại ĐÂY.
BTC IOE sưu tầm và biên soạn
